Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy to zespół objawów klinicznych wywołanych niedoborem bądź brakiem tyroksyny (T4) i(lub) - rzadziej - trijodotyroniny (T₃).

Ze względu na patomechanizm zaburzenia wyróżnia się:

• pierwotną niedoczynność tarczycy (najczęstszą) - spowodowaną chorobami dotyczącymi pierwotnie gruczołu tarczowego,
• wtórną niedoczynność tarczycy - jako następstwo niedoczynności przedniego płata przysadki w zakresie wydzielania TSH,
• trzeciorzędową niedoczynność tarczycy - wskutek upośledzenia dopływu hormonu uwalniającego TSH, tj. tyreoliberyny (TRH), do przysadki w przebiegu choroby podwzgórza (guzy podwzgórza, sarkoidoza, uascu-litis) bądź przerwania szypuły przysadki.

Objawy kliniczne niedoczynności tarczycy mogą - wyjątkowo rzadko -występować również przy prawidłowym bądź wręcz zwiększonym wydzielaniu hormonów tarczycy, jeżeli występuje niewrażliwość receptorów hormonów tarczycy w narządach docelowych (zespoły oporności na hormony tarczycy).

Etiologia-, przyczyną pierwotnej niedoczynności tarczycy mogą być m.in.:

• zapalenia tarczycy (przewlekłe autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy -choroba Hashimoto); w niektórych innych zapaleniach (podostrym zapaleniu tarczycy, poporodowym zapaleniu tarczycy i bezbolesnym, inaczej „cichym" zapaleniu tarczycy) może wystąpić faza przejściowej niedoczynności tarczycy,
• stan po operacji (tyreoidektomii całkowitej bądź zbyt radykalnej tyreo-idektomii subtotalnej; niekiedy po zabiegu chirurgicznym występuje proces autoimmunologiczny, uszkadzający pozostawione po operacji kikuty tarczycy),
• leczenie jodem radioaktywnym ^l31l (efekt późny, ale dość częsty),
• przyjmowanie niektórych leków (przeciwtarczycowych, amiodaronu, związków litu, nitroprusydku sodowego).

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy może być trudne w przypadku skąpoobjawowego lub nietypowego przebiegu choroby. Niekiedy w obrazie klinicznym dominują objawy sugeaijące rozpoznanie nie-związane z chorobą tarczycy. Zawsze o rozpoznaniu niedoczynności tarczycy decydują wyniki badań hormonalnych. •

Wśród objawów niedoczynności tarczycy wyróżnia się:

• •ogólnousrrojowe zmiany metaboliczne — obniżenie podstawowej przemiany materii, co powoduje obniżenie ciepłoty dała i stałe uczucie chłodu oraz tendencję do wzrostu masy ciała; hipercholesterolemię i hipertriglice-rydemię,
• objawy ze strony skóry - skóra jest sucha, szorstka, blada, z odcieniem żółtawym, dochodzi do przerzedzenia owłosienia, włosy są matowe, szoistkie, łamliwe,
• obrzęki tkanki podskórnej - zatrzymywanie wody w glikozaminoglika-nach skóry właściwej, głównie w okolicach nagromadzenia tkanki łącznej wiotkiej (powieki, okolica oczodołów),
• zmiany w układzie moczowym - zmniejsza się wskaźnik filtracji kłębuszkowej (GPK — glomendarfiltralion raić),
• zmiany w układzie sercowo-naczyniowym - bntclykardia zatokowa, zmniejszona objętość wyrzutowa, płyn przesiękowy w worku osierdziowym,
• zmiany w układzie oddechowym - postępująca niewydolność oddechowa (szczególnie w niedoczynności ciężkiego stopnia), gromadzenie się płynu w jamie opłucnej,
• zmiany w układzie pokarmowym - zaparcia, uczucie pełności i dyskomfortu, wzdęcia, nudności, bóle brzucha; w ciężkich stanach może dojść do niedrożności jelit.

Postępowanie: niedoczynność tarczycy, niezależnie od przyczyny, jest wskazaniem do substytucyjnego leczenia preparatami L-T₄ w dawce dobowej ustalanej indywidualnie dla każdego chorego. Dawka L-T,, powinna być tak dobrana, aby stężenie TSH (oznaczane metodą czułą bądź ultraczułą) oraz stężenie Fr,₍ mieściły się w granicach normy. Nie należy dążyć, aby stężenie TSH osiągnęło waitość bliską dolnej granicy normy, bowiem nie wszyscy pacjenci dobrze toleaiją taką dawkę L-T,. Leczenie rozpoczyna się od małych dawek, dochodząc do dawki optymalnej w ciągu około 3 miesięcy, choć w niektórych przypadkach czas ten należy skrócić lub wydłużyć. U osób starszych należy rozpoczynać leczenie L-T.„ stosując początkowo bardzo małe dawki (np. 12,5 pg/dobę), a następnie stopniowo, powoli zwiększać dawkę leku do osiągnięcia dawki optymalnej. Ostrożność w zwiększaniu dawki leku należy zachować także u osób z zaawansowaną chorobą niedokrwienną serca oraz w przypadku długo trwającej, głębokiej niedoczynności tarczycy. Szczególnej ostrożności wymaga leczenie chorych na wtórną niedoczynność tarczycy.Należy spodziewać się niedoborów również innych hormonów przedniego płata przysadki. Podawanie L-T,, może ujawnić niewydolność kory nadnerczy (przyspieszenie metabolizmu kortyzolu!). W tych przypadkach leczenie należy rozpocząć od wyrównania niedoboru glikokortykosteroidów.