Rola lekarza rodzinnego w leczeniu ostrych zatruć

Jednym z najważniejszych kryteriów decydujących o dalszych losach pacjentów ostro zatrutych jest czas. Właściwie udzielona pomoc lekarza pierwszego kontaktu może zdecydować nawet o życiu pacjenta.

Jeśli istnieje potrzeba, lekarz zobowiązany jest do podjęcia rutynowych działań podtrzymujących życie, a więc udrożnienia dróg oddechowych, podtrzymywania funkcji serca, zapewnienia dostępu do żyły itp.

W warunkach ambulatoryjnych możliwe jest również wykonanie czynności eliminujących truciznę, która jeszcze nie zdążyła się wchłonąć do krwi pacjenta, takich jak: prowokowanie wymiotów, płukanie żołądka, podanie węgla aktywowanego, wyniesienie pacjenta z pomieszczenia, w którym doszło do ekspozycji na działanie gazu toksycznego, zmycie substancji toksycznej ze skóry. Lekarz rodzinny może w niektórych przypadkach podać pierwszą dawkę odtrutki.

Kryteria czasowe wykonywania zabiegu prowokowania wymiotów i płukania żołądka:

• do 4 godzin po spożyciu toksycznej substancji płynnej,
• do 6 godzin po spożyciu toksycznej substancji stałej,
• do 12 godzin po zatruciu pochodnymi kwasu salicylowego,
• do 18 godzin po zatruciu neuroleptykami, lekami antyhistaminowymi, trójpierścieniowymi lekami antydepresyjnymi oraz po spożyciu bardzo dużej liczby tabletek,
• niezależnie od czasu spożycia w zatruciu grzybami.

Przeciwwskazaniami do wykonywania zabiegu prowokowania wymiotów są: zaburzenia świadomości, zaburzenia oddychania, zaburzenia odruchu kaszlowego i odruchu połykania, zatrucia pochodnymi ropy naftowej, zatrucia detergentami, zatrucia substancjami żrącymi, zatrucia środkami wywołującymi drgawki, krwawienia z przewodu pokarmowego, niebezpieczne zaburzenia rytmu serca, wysokie wartości ciśnienia tętniczego kiwi oraz brak zgody pacjenta.

Przeciwwskazania do zabiegu płukania żołądka są w zasadzie podobne. Płukanie żołądka wykonuje się jednak u osób nieprzytomnych (po uprzedniej intubacji). W zatruciu kwasami nie wykonuje się płukania grubym cewnikiem po upływie 30 minut od zatrucia, a w zatruciach zasadami po upływie 15 minut. Natomiast cienką giętką rurkę Levina można delikatnie wprowadzić clo żołądka i pozostawić bez obawy o perforację.

Prowokowanie wymiotów wykonuje się przy użyciu syropu z wymiotnicy (15-30 ml + 0,5 szklanki wody u dorosłych, 10 ml u dzieci) lub hipertonicznego roztworu soli kuchennej (2 łyżki soli na szklankę wody). Jeżeli wymioty nie wystąpią w przeciągu 10-20 minut, dawkę można powtórzyć. Mechaniczne drażnienie tylnej ściany gardła przyspiesza wymioty.

Płukanie żołądka wykonuje się w pozycji siedzącej lub po ułożeniu pacjenta głową w dół o 15-20 stopni. Po założeniu grubego zgłębnika żołądkowego podaje się frakcjonowane dawki wody (200-300 ml), aż clo momentu uzyskania czystych popłuczyn.

' Węgiel aktywowany podaje się w dawce 1 mg/kg mc. co 4 godziny. Przeciwwskazaniami do podawania węgla aktywowanego są:

• leczenie specyficznymi odtrutkami, które są absorbowane przez węgiel,
• zatrucia substancjami żrącymi,
• uporczywe wymioty,
• niedrożność porażenna przewodu pokarmowego.

Pacjent narażony na działanie substancji gazowych powinien być jak najszybciej wyprowadzony lub wyniesiony z pomieszczenia, w którym doszło do zatrucia. Pacjentowi należy podać w miarę możliwości czysty lien do oddychania.

W przypadku skażenia skóry i błon śluzowych należy niezwłocznie zmyć substancję toksyczną bieżącą wodą. Zmywanie należy prowadzić długo. Nawet po całkowitym usunięciu substancji toksycznej należy zmywać skażone miejsce przez 10-15 minut. W przypadku skażenia skóiy substancjami żrącymi (kwasami lub zasadami) nie należy stosować substancji zobojętniających.

W sporadycznych przypadkach lekarz rodzinny może być zobligowany do podania pacjentowi pierwszej dawki odtrutki.